2013/02/15

omajj/at/id/o/j

Parto de la Korajŝ-gento.

Ili donis sian nomon al la unua dinastio de arabaj kalifoj (jaroj 40-132 post la Heĝiro, jaroj 661-750 post Jesuo) post Ali ebn Abi Taleb ekde Moaviato ebn Abi Sofjan'. Ili alprenis Damaskon kiel ĉefurbon de kreskanta imperio inter Hindio kaj Atlantiko.

La postaj historiistoj ĝenerale akuzis ilin, ke ili interesiĝis pli multe pri sia materia potenco ol pri la spiritaj aferoj. Tio estis la sinteno kaj la preteksto de la abbasida puĉo aŭ revolucio, kiu anstataŭis ilin.

La salafismaj modernuloj akuzas la tutan historion de islamo post la kvar raŝedaj kalifoj je degenero.

La ŝiato konsideras ilin uzurpantoj.

La regantoj de Andaluso en la ĉefurbo, Kordovo, konsideradis sin omajjatidoj de la jaro 137 (755) ĝis la falo de la Kordova Kalifa Regno en la 5-a (11-a) jarcento.

2012/07/04

santri/oj

En Indonezio, talebo, tio estas, lernanto ĉe madrasato (pesantreno), kie li studas precipe Koranon, hadisojn kaj aliajn islamajn lernobjektojn. Dum la kolonia epoko kaj poste, tiuj tendencoj, kiuj emis al rekonstruo de praislamo sur la bazo de ekskluzivismaj interpretoj de tradiciaj tekstoj, poiome transprenis la gvidadon de la instrusistemo kaj disvolvis propran modelon de madrasatoj, kies lernantoj (santrioj) siavice disvastigis sian rekonstruitan islamon en la urboj kaj en la komercista klaso. Nur la simplaj kamparanoj (abanganoj) kaj la tradicia elito (prijajioj) restis ekster tiu rekonstrua tendenco, la akso de kies socia manifestiĝo plej ofte estas altrudo de ritjure orientita kredo sur aliajn islamanojn.

La santrioj plej ofte estas kamparaj bienestroj, urbaj kaj neurbaj komercistoj kaj ĝenerale riĉuloj, kiuj pilgrimas al Makkato, de kie ili revenas repurigitaj en sia puritanismo.

En ilia sino iam ekestis reformismaj movadoj, kiel paderiismo kaj mohammadismo, kaj ankaŭ netoleremaj kondutoj, kiuj foje atingis la ekstremojn kaj perforton de alilokaj grupoj (komparu la modernan talebismon de la talebismanoj, ekzemple en Afganio).

En Indonezio, anoj de aliaj tendencoj akuzas la santriojn, ke ili serĉas fremdan (precipe araban) islamon, kvazaŭ plej multaj indonezianoj ne estus islamanoj aŭ ne povus instrui "puran" islamon.

prijaji/oj

Tradicia klaso de nobeloj kaj aliaj ŝtatoficistoj en Indonezio (principe en Javo), kies islamo estas pli permesema ol tiu de la santrioj, kaj pli influita de la araba islamo ol tiu de la abanganoj.

2012/06/30

abangan/oj

En Indonezio, socikultura homgrupo, kiu loĝas precipe en la centra kaj orienta partoj de Javo (ekzemple, en Jogjakarta [el yogya "taŭga", kaj karta "prospero"; tio estas "taŭga por prospero"] kaj Surakarta [el sura "moharamo", tio estas, la unua monato de la islama lunkalendaro, kiu en Javo simbolas koncipiĝon kaj ekeston, kaj el karta "prospero"; tio estas, "moharamo de prospero"]).

Iliaj vivostilo kaj religia praktiko estas daŭrigo de la unuaj islamaj instruoj alvenintaj antaŭ jarcentoj, kaj kolizias kun la vivostilo kaj religia praktiko de la santrioj (socikultura homgrupo forte influita de modernepoke proksimoriente devena, surtekste bazita sonnatisma islamo), kiuj interalie insistas pri sia kompreno de la islama ŝariato kontraŭ la tradicia java kompreno de islamo. Tia kontrasto inter tradiciaj islamoj kaj modernaj islamoj troviĝas ĉie en la islama mondo, ankaŭ en Proksima Oriento (Sudokcidenta Azio).

Tre ofte la abanganoj estas kamparanoj, dum la santrioj estas komercistoj kaj urbanoj.

Ilia spirita centro estas en la urbo Demak, en centra Javo, kien la unuaj islamanoj venis el Ĉinio kaj konstruis la unuan moskeon en Javo en 1479 pK.

Por la deveno de la vorto estas du oftaj rakontoj, neniu el kiuj estas dokumente atestita:

1. El javlingva vorto abang "ruĝa", ĉi tie en la senco de "malbonkvalita (oraĵo)", aŭ alude al la haŭtkoloro de la indiĝenaj islamanoj, kontraste kun fremdaj islamanoj.

2. "Frataro", el abang "pli aĝa frato", "pli aĝa sinjoro". Bonvenus esplori, ĉu tio estas (aŭ eble iam estis) vorto por alparolo inter la abanganoj.

Vortaro de islamo kaj islamismo (hispanlingva)

Verko: Diccionario de islam e islamismo [= Vortaro de islamo kaj islamismo]
Aŭtoro: Luz Gómez García
Eldono: Espasa Calpe, S.A., Madrid (Hispanio), 2009. 412 paĝoj.
ISBN: 978-84-670-3089-1
Komentoj:
Verkita en kastilia (alinome: hispana) lingvo.
Ĝi inkluzivas ankaŭ:
- kronologian tabelon (p. 375);
- laŭteman bibliografion (p. 383);
- kvar indeksojn de:
1. fakvortoj (p. 392);
2. nomoj de homoj, dinastioj, popoloj, triboj (p. 399);
3. loknomoj (p. 404);
4. okazaĵoj, organizaĵoj, entreprenoj, institucioj (p. 408).
Dua eldono: Editorial Trotta, S.A., Madrid (Hispanio), 2019. 490 paĝoj.
ISBN: 978-84-9879-747-3

2011/06/11

Ali ebn Abi Taleb


Ali Ebnabitalebo estis kuzo kaj bofilo de Mohammad, edzo (ne nur) de lia filino Fatemato, patro (ne nur) de Hasan kaj Hosajn, kaj kvara kalifo (ĥalifato) de la jaro 656 post la naskiĝo de Jesuo ĝis sia morto post kvin jaroj de tiam, en ramadano de la jaro 40 post la Heĝrato, iom pli ol sesdekjaraĝa. La Ŝiato konsideras lin la unua imamo de la islama komunumo.

Mohammad edukis Alion kvazaŭ sian filon, kaj ĉi tiu estis la unua viro, kiu islamaniĝis. Lia popola famo baziĝas, ekster aliaj, religiaj konsideroj, sur liaj supozataj kuraĝo kaj saĝeco.

Kiam Mohammad mortis, parto de la islama komunumo konsideris Alion lia sola legitima posteulo. Tamen li elektiĝis kiel kalifo nur post Osmano.

Kontestata jam de la komenco, li akceptis solvi la konflikton per kompromiso, sed Moaviato ebn Abi Sofjan' sukcesis alpreni la postenon de kalifo por si. Post kelkaj monatoj Alion murdis sendependulo en Kufato.

El la du partioj, la familia klano de Moaviato, la Omajjatidoj, akceptis nur la tri unuajn kalifojn kiel legitimajn, dum la familia klano de Ali kaj liaj partianoj, la ŝiato de Ali, akceptis nur lin kiel legitiman imamon aŭ gvidanton. En ambaŭ kazoj la respektivaj ĉefpersonoj inaŭguris heredajn dinastiojn de regantoj kaj aspirantoj al regado.

La sonnatisma tradicia sinteno estas kompromiso, kiu akceptas ĉiujn kvar kiel legitimajn kalifojn kaj eĉ honorigas ilin per la alnomo "al-ĥolafa' al-raŝedun'", tio estas, "la prave gvidataj kalifoj", "la raŝedaj kalifoj".

La tradicia tombo de Ali estas en Naĝaf, okcidente de Kufato, kaj estas ofte vizitata.

En plej multaj skoloj de sufado Ali estas rekta heredanto de la Mohammada senpera proksimeco al Allaho, kiun li heredigis al diversaj disĉiploj. En la Ŝiato, Ali estas la sola heredanto de tiu proksimeco, kiun diversaj skoloj de la Ŝiato komprenas diverse; sed laŭ plej multaj ŝiatanoj la imameco de Ali (kaj de liaj posteuloj) implicas esmatecon (tio estas, la imamoj ne eraras en siaj opinioj kaj ankaŭ ne en siaj agadoj).

Laŭ la sonnatismaj skoloj Mohammad ne nomumis eksplicite posteulon; laŭ la ŝiatismaj skoloj, Mohammad nomumis Alion sia posteulo en Gadir' Ĥomm, oazo inter Makkato kaj Madinato.

2011/04/09

Osman' ebn Affan'


Osmano Ebnaffano estis la tria kalifo de la islama komunumo, de la jaro 23 ĝis la jaro 35 post la Heĝrato (tio estas, de 644 ĝis 655 post la naskiĝo de Jesuo).

Li estis riĉa komercisto, bela kaj eleganta, el la potenca familiklano Banu Omajjato. Malgraŭ sia alta klaso, li estis frua disĉiplo de Mohammad jam plurajn jarojn antaŭ la Heĝrato.

Li edziĝis al Rokajjato, filino de Mohammad, kaj elmigris ambaŭfoje al Abisenio, kaj poste al Madinato. Kiam Rokajjato mortis, li edziĝis al alia filino de Mohammad: Ommo Kolsum’.

Kiel kalifo li sekvis la spurojn de Omar. Lia penado kaj strebado por teni la komunumon unueca renkontis tian opozicion kaj konkurencon, ke kelkaj ribeluloj sieĝis lian hejmon kaj mortigis lin.

La sekva kalifo estis Ali ebn Abi Taleb.